دبستان

اهمیت آموزش و پرورش دوره ابتدایی

«هرجامعه‌ای در آموزش‌وپرورش سرمایه‌گذاری کند، هرگز ورشکسته نخواهد شد.»
«کودکان و نوجوانان منابع عظیم سرمایه و باارزش‌ترین ذخایر یک جامعه هستند و هرقدر برای حفظ این منابع کوشش شود، جامعه در آینده ثروتمندتر و سعادتمندتر می‌شود.» دانش آموزان در دبستان، ابتدایی ترین و پایه ای ترین مطالب را فرا می گیرند لذا آموزش درست و کارآمد آنها که مقدمه ای برای پیشرفت تحصیلی آنان می‌باشد، بسیار حائز اهمیت است.

اهمیت دوره ابتدایی در جهت رشد و شکوفایی استعداد دانش آموزان تا این اندازه اهمیت دارد که در تعریف نظام جدید آموزشی به دوره «اساس» نام گرفته است. به دلیل این اهمیت و نقشی که معلمان و مدیران این مقطع تحصیلی در رشد تربیتی و آموزشی دانش آموزان به عهده دارند تا دوره‌های تحصیلی آینده شکل بگیرد؛ لازم است کارکردهای مهم این دوره از نگاه فعالیت آموزشی و پرورشی شناخته شود تا جایگاه فعالیت مدیران و معلمان مجال بررسی پیدا کند. از جمله کارکردهای مهم این مقطع تحصیلی می‌توان به امور زیر اشاره کرد: رشد ارزش‌ها: دوره کودکی به واسطه روح مستعد و آماده فراگیر برای آموختن، زمینه ای را ایجاد می‌کند که هر فعالیتی مانند نقشی بر سنگ ماندگار باقی بماند. تحویل گرفتن روح‌های مستعد دانش آموزان در مدارس ابتدایی این فرصت طلایی را به معلمان و مدیران این مدارس می‌دهد تا بهترین بهره را برای ظهور و تجلی ارزش‌ها در کودکان بگیرند.

رشد اجتماعی: جایگاه رشد اجتماعی در خصوصیات رفتاری قابل مشاهده است. هر رفتاری برمبنای ارزش‌های آموخته شده و شکل جسمانی خاص خود در کودک ظاهر می‌شود. ورود کودک به دبستان آمیخته با رفتار خاصی است و این وظیفه مدرسه است که این رفتار را تعدیل یا الگوسازی کند و از این طریق است که تطابق رفتارها با ارزش‌های انسانی و الهی امکان پذیر می‌شود.

رشد عقلانی: ذهن آماده دانش آ موز در ارتباط با روح و جسمش زمینه ای را ایجاد می‌کند که پایه اولیه آموزش در این دوره تحصیلی می‌شود. شاید بتوان مهم‌ترین نقش مدارس ابتدایی را در عقلانی کردن و ظهور تفکر در دانش آموزان به حساب آورد. فعالیتی که اگر دقیق شناخته شود، زیربنای بسیاری از فعالیت‌های دیگر خواهد بود. در این بررسی نمی‌توان از کوشش‌ها و تلاش‌های بسیاری از مدارس موفق در دوره ابتدایی که مرهون مدیران و معلمان موفق هستند چشم پوشی کرد، اگر چه این قبیل فعالیت‌ها جای تامل دارند.

آموزش و پرورش ابتدايي به طور كامل شامل دانستنيهاي مقدماتي براي ورود به زندگي اجتماعي بوده و تعليمات ابتدايي عبارت از تعليم نكات مقدماتي موضوعات مختلف در تعليم و تربيت است . بي شك پايه ي اول ابتدايي در آموزش دوره ي ابتدايي از بالاترين حساسيت و اهميت برخوردار است ، چرا كه اساس و شالوده ي شخصيت فكري و اجتماعي فرد در آن بنيان نهاده مي شود . اكنون كودكان در سنين شش سالگي پاي به دبستان مي گذارند و خواندن و نوشتن رسمي را آغاز مي كنند ، با توجه به خصوصيات و ويژگي هاي كودكان در اين سنين ، تدريس در كلاس اول ابتدايي ويژگي هاي خاصي را مي طلبد تا آموزگار بتواند كودكان را به درس و تحصيل علاقه مند سازد و به سوالات كنجكاوانه ي آنان پاسخي مطلوب دهد و استعدادهاي بالقوه آنان را به بالفعل تبديل سازد .

حضرت علي (ع)در اين مورد مي فرمايد : آموزش به كودك ، چون نقش بر سنگ نهادن است . لذا يك معلم كلاس اول ابتدايي ، بايد در درجه ي نخست به خصوصيات كودكان 6 يا 7 ساله كاملاً واقف باشد تا بتواند بر اساس آن روش هاي تدريس خود را تنظيم و مطالب را با توجه به اهداف كلي تعليم و تربيت براي كودكان تفهيم كند .

برنامه درسی دوره ابتدایی

یکی از ارکان مهم تعلیم و تربیت برنامه ریزی درسی است. بدون برنامه ریزی، در هیچ دوره ای نمی توان کاری را انجام داد. فرایند تحصیلی در هر دوره تحصیلی با عوامل مختلفی ارتباط دارد. نقش معلم ، ارتباط متقابل دانش آموزان ، وسایل کمک آموزشی، فضای یادگیری ، تواناییهای یادگیرنده و محتوای برنامه درسی از جمله عواملی هستند که هرکدام به گونه ای خاص در یادگیرنده موثرند. برنامه درسی مجموعه قواعد و ضوابطی است که به مجموعه عناصر مرتبط با یادگیری منطق و سازمان می دهد. در آموزش و پرورش دوره ابتدایی برای دانش آموزان باید تعلیمات شایسته ای جهت زندگی اثربخش آنها درنظر گرفته شود. از این رو باید برنامه های این دوره با توجه به اصول ذیل تهیه و اجرا شود:

1. با مراحل آموزش و پرورش این دوره هماهنگ باشد.
2. با مراحل رشد کودکان این دوره هماهنگ باشد.
3. با مدت تحصیل تناسب داشته باشد.
4. با پیشرفت علوم و فنون هماهنگی داشته باشد.
5. با امکانات اجرائی قابل حصول هماهنگی داشته باشد.
6. به گونه ای تنظیم شود که علایق کودکان را به خود جلب کند.
7. با روش های آموزشی این دوره هماهنگ باشد.
8. متناسب با نیازهای زندگی کودک و جامعه باشد.
9. بین محتوای مواد درسی هر پایه و نیز بین محتوای هر درس در پایه های مختلف، ارتباط منطقی برقرار باشد (صافی،1379، ص54).

اهداف دوره ابتدایی (مصوب ششصدوچهل و هفتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش)

در راستای رسالت و ماموریت آموزش و پرورش و جهت دهی به رشد همه جانبه دانش آموزان بر پایه تعالیم و دستورات دین مبین اسلام، اهداف دوره ابتدایی به شرح زیر تعیین می شود. مدیران، برنامه ریزان و همه افرادی که در تعلیم و تربیت دانش آموزان نقشی برعهده دارند. مکلفند در برنامه ریزی امور، سازماندهی فعالیت ها و انجام وظایف مربوط به گونه ای اقدام نمایند که تا پایان دوره تحصیلی دستیابی دانش آموزان به اهداف تعیین شده ممکن باشد (1-رعایت اصول 12 و 13 قانون اساسی برای اقلیت-های دینی الزامی است).

اهداف اعتقادی

1. اصول دین را می داند و به آن معتقد است.
2. خداوند را دوست دارد و او را بهترین یاور و کمک میکند.
3. با زندگی انبیا اولوالعزم به ویژه نبی اکرم(ص) و معصومین تا حدودی آشناست و آنان را دوست دارد.
4. با معنای معاد آشنا است و می داند که انسان در کارهایی که انجام می دهد نزد خداوند پاسخگو است.به اولیا دین، بزرگان و شخصیت های اسلامی احترام می گذارد.
5. معنای تولی و تبری را می داند.
6. قرآن را از رو می خواند و یا ترجمه برخی از سوره ها آشنایی داشته و از حفظ می خواند.
7. ترجمه بعضی از احادیث ساده را می داند
8. نماز را به درستی می خواند و با احکام ضروری مربوط به نماز و روزه آشنا است.
9. نمازهای واجب را با رغبت می خواند.(برای دختران)
10. افراد محرم و نامحرم را تشخیص می دهد و احکام مربوط را رعایت می کند.
11. با مسائل مربوط به سن تکلیف و تقلید آشنا است و احکام را در ضرورت می داند و به آن عمل می کند(برای دختران)
12. با حلال و حرام است و احکام مربوط را در حد ضرورت رعایت می کند.
13. معنای امر به معروف و نهی از منکر را می داند.
14. به مجاهدین در راه خدا و شهدا احترام می گذارد.
15. زمان ها و مکانهای مقدس و مهم را می شناسد.
16. به حضور در مسجد علاقه نشان میدهد و آداب آن را می داند.

اهداف اخلاقی

1. راستگو و امین باشد.
2. مودب و مهربان است.
3. به عهد خود پای بند است.
4. مظاهر حیا و عفت در او آشکار است.
5. احترام به بزرگترها را وظیفه خود می داند و به نظرات آنها توجه می کند.
6. از والدین اطاعت می کند.
7. شجاع و صبور است.
8. تمیز است و پاکیزگی را دوست دارد.
9. تکالیف شخصی روزانه خود را شخصا انجام می دهد.
10. برای رسیدن به موفقیت پشتکار دارد و تلاش می کند.
11. پوشش اسلامی را دوست دارد و آن را رعایت می کند.
12. اوقات فراغت خود را با فعالیت ها و بازی های مناسب پر می کند.
13. امیدوار و بانشاط است و از مواجهه با مشکلات نمی هراسد.
14. ظاهری آراسته دارد.
15. خطا و اشتباه دیگران از کلمات محبت آمیز و دوستانه استفاده می کند.
16. برای رفتارهای خود با دیگران دلیل دارد.
17. در ارتباط با دیگران از کلمات محبت آمیز و دوستانه استفاده می کند.
18. برای انجام کارهای خود و دوستانش را به زحمت نمی اندازد.
19. به همکلاسان و همسالان خود در انجام وظایف یادگیری کمک می کند
20. در برابر رفتارهای ناپسند خود پوزش خواسته و رفتار خود را اصلاح می کند.
21. نظم و انضباط را در خانه، مدرسه و اجتماع رعایت می کند.

اهداف علمی و آموزشی

1. نسبت به شناخت پدیده ها کنجکاو است.
2. در فکر کردن، شنیدن، گفتن و بیان مقصود، خواندن و نوشتن و حساب کردن مهارت کافی دارد.
3. با زبان فارسی آشنایی دارد و می تواند از کتاب و روزنامه استفاده کند.
4. به اهمیت و ارزش اطلاعات و اطلاع رسانی در زندگی آگاه است.
5. ارزش علم را در انجام درست کارها تا حدی می داند.
6. مهارت های اولیه برای زندگی در جامعه را کسب کرده است.
7. با نحوه یادگیری خود تا حدودی آشناست.
8. به مطالعه ی کتاب علاقمند است.

اهداف فرهنگی هنری

1. به زیبایی های طبیعت توجه دارد و هماهنگی آن را دوست دارد.
2. در زمینه های هنری از زیبایی در پدیده های طبیعی الگو می گیرد.
3. از مشاهده آثار هنری لذت می برد.
4. ذوق و خلاقیت هنری خود را در انجام فعالیت ها نشان می دهد.
5. سنت ها، پدیدیه ها و آثار موزون را دوست دارد.
6. با برخی از آثار معروف هنری آشنا است.
7. به خواندن اشعار و قصه های مناسب علاقه مند است.
8. برخی از آداب فرهنگی و اجتماعی اسلامی ایرانی را می داند و برای آنها ارزش قائل است.

اهداف اجتماعی

1. وظایف خود را در مقابل خانواده، دوستان و همسایگان می داند.
2. اعضای خانواده خود را دوست می دارد و در انجام کارها به آنها کمک می کند.
3. به معلمین و اولیای مدرسه احترام می گذارد.
4. به حق خود قانع است و حقوق دیگران را رعایت می کند.
5. برای بدست آوردن حق خود از راه های درست تلاش می کند.
6. همکلاسی های خود را دوست دارد و به آنها کمک می کند.
7. همکاری با دیگران را دوست دارد.
8. در بازی ها و فعالیت های گروهی شرکت می کند.
9. مقررات مدرسه را می داند و به آنها عمل می کند.
10. به رعایت مقررات اجتماعی علاقه نشان می دهد.
11. به انجام وظایف و مسئولیت هایی که برعهده او می گذارند، پای بند است.
12. نظرات اصلاحی دیگران را مورد خود می پذیرد.
13. اشتباهات دیگران را با رعایت احترام به آنها تذکر می دهد.
14. در برابر خدمت دیگران قدرشناس است و از آنها تشکر می کند.
15. آداب سخن گفتن را رعایت می کند.
16. خدمت کردن به میهن و مردم خود را دوست دارد.

اهداف زیستی

1. از حواس خود به خوبی محافظت و استفاده می کند.
2. در نشستن و راه رفتن و استفاده از قوای بدنی به درستی عمل می کند.
3. بهداشت فردی و اجتماعی را رعایت می کند.
4. در حفظ محیط زیست کوشا باشد.
5. با تمرین ها و بازی های مناسب، قابلیت های جسمی خویش را افزایش می دهد.
6. نکات ایمنی را می داند و رعایت می کند.
7. اهمیت مصونیت در برابر امراض را درک می کند.
8. در حفظ و سلامتی خود و دیگران تلاش می کند.

اهداف سیاسی

1. نظام جمهوری اسلامی ایران را می شناسد. به پرچم کشور احترام می گذارد و سرود ملی را از حفظ می خواند.
2. با زندگی بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران آشنا است و از او به بزرگی یاد می کند.
3. اهمیت استقلال و آزادی را در پیشرفت جامعه درک می کند.
4. به حکومت دینی و ولایت فقیه علاقه مند است.
5. مسلمانان را دوست دارد و نسبت به امور آنان بی تفاوت نیست.
6. اقوام مختلف ایرانی را می شناسد و با آنان احساس همبستگی می کند.
7. افراد عدالت خواه و حق طلب را دوست می دارد.
8. سران کفار و مشرکین صدر اسلام را می شناسد و با اعمال آنها نسبت به پیامبران و مسلمین آشنا است.
9. سران کفار و مشرکین معاند با اسلام را در زمان حاضر می شناسد.
10. با مفهوم وحدت و امنیت ملی آشنا است.

اهداف اقتصادی

1. کار کردن را دوست دارد و به افرادی که کارهای مفید دارند احترام می گذارد.
2. وسایل خود را تمیز و سالم نگه می دارد.
3. تن پروری، بیکاری و راحت طلبی را از عوامل شکست فرد و جامعه می داند.
4. در حفظ اموال عمومی به عنوان ثروت ملی می کوشد و در استفاده از آنها درست عمل می کند.
5. مالکیت خود و دیگران را تمیز می دهد و به مالکیت دیگران احترام می گذارد.
6. مشاغل و حرف موجود در محیط زندگی خود را می شناسد.
7. به استفاده از تولیدات داخلی علاقه مند است.